บ้านผู้สูงอายุกับ 4 เคล็ดลับปรับพื้นที่ในบ้านให้เหมาะกับการใช้ชีวิต

จากสภาวะสังคมไทยที่กำลังก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุ การให้ความสำคัญกับการเตรียมพร้อมบ้านให้เหมาะกับการเป็นบ้านผู้สูงอายุจึงเป็นเรื่องสำคัญ เนื่องจากผู้สูงอายุมักใช้ชีวิตประจำวันส่วนใหญ่ภายในบ้าน ลองมาดูเคล็ดลับปรับ 4 พื้นที่สำคัญของบ้าน ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มักเกิดอุบัติเหตุกับผู้สูงอายุมากที่สุด เพื่อเติมเต็มการอยู่อาศัยในบ้านของผู้สูงอายุให้สมบูรณ์ สะดวกและปลอดภัย

1. บ้านผู้สูงอายุต้องคำนึงถึงอะไรบ้าง

2. 4 พื้นที่สำคัญที่ต้องปรับสำหรับบ้านผู้สูงอายุ

3. บ้านผู้สูงอายุของหน่วยงานรัฐ

– บ้านบางแค

– บ้านเคหะกตัญญู

– บ้านผู้สูงอายุบึงสะแกงาม

การออกแบบบ้านและปรับบ้านผู้สูงอายุให้เหมาะกับการอยู่อาศัยต้องคำนึงถึง 5 องค์ประกอบหลัก ได้แก่

1. Safety ความปลอดภัยเพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุหกล้ม

2. Ease of use อุปกรณ์ต่าง ๆ ควรใช้งานง่าย สะดวกและออกแรงน้อย

3. Eligible ดีไซน์ให้เหมาะสมกับสภาพร่างกายและข้อจำกัดของแต่ละบุคคล

4. Accessibility การจัดพื้นที่และอุปกรณ์ที่เอื้อต่อการเคลื่อนตัว หรือก้าวเดิน

5. Stimulation การฟื้นฟูความมีชีวิตชีวาผ่านการจัดสภาพแวดล้อม

นอกจากนี้ยังพบว่าในแต่ละปี 1 ใน 3 ของผู้สูงอายุที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป มักประสบปัญหาการหกล้ม และแนวโน้มการเกิดอุบัติเหตุเพิ่มขึ้นตามอายุที่มากขึ้นด้วย ซึ่งบริเวณที่เกิดการหกล้มบ่อย ได้แก่ ห้องนอน ห้องน้ำ พื้นที่ขึ้นลงบันได และภูมิทัศน์รอบบ้าน การปรับพื้นที่สำคัญของบ้านจึงเป็นเรื่องสำคัญของบ้านผู้สูงอายุ

ส่วนที่สำคัญของบ้านผู้สูงอายุอย่างหนึ่งคือ ห้องนอน เนื่องจากผู้สูงอายุใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่ในห้องนี้ โดยห้องนอนสำหรับผู้สูงอายุควรอยู่ชั้นล่างเพื่อลดการขึ้น-ลงบันได อยู่ในบริเวณที่มีความสงบ เป็นส่วนตัวและมีอากาศถ่ายเทได้สะดวก

– พื้น ควรปูด้วยวัสดุลดแรงกระแทกและไม่ควรมีพื้นที่ต่างระดับ เพื้อป้องกันการสะดุด และหกล้ม

– เตียงนอน เลือกขนาดให้เหมาะสมกับผู้สูงอายุ ปรับระดับความสูงได้ มีราวจับข้างเตียง ฟูกที่นอนไม่แข็ง หรือนิ่มเกินไป พร้อมพื้นที่บริเวณข้างเตียง 90-100 เซนติเมตร เพื่อให้สามารถเข้าไปดูแลได้และรองรับการใช้งานรถเข็น

– ภายในห้องนอน ติดตั้งราวจับบริเวณที่มีการลุกนั่ง มีไฟส่องสว่างอัจฉริยะที่สามารถเปิด-ปิดอัตโนมัติ
ด้วยการตรวจจับความเคลื่อนไหวอย่างแม่นยำ เพื่อนำทางเดินจากเตียงนอนไปกลับห้องน้ำในยามค่ำคืน

– เฟอร์นิเจอร์ แนะนำให้มีโต๊ะข้างเตียงที่หยิบของได้สะดวก ตู้เสื้อผ้า ชั้นวางของควรมีระดับความสูงที่เหมาะสมกับผู้ใช้งาน

– ประตู ไม่ควรมีธรณีประตูเพื่อป้องกันการสะดุด เลือกแบบบานเลื่อนเปิด-ปิด ที่มีระบบรางแขวนด้านบนตัวล็อก
ใช้งานง่าย ใช้แรงน้อย

อีกหนึ่งห้องที่ควรให้ความสำคัญในบ้านผู้สูงอายุคือ ห้องน้ำเนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการลื่นล้มสูง นอกจากการคำนึงถึงขนาดของห้องน้ำที่ควรกว้างอย่างน้อย 200 เซนติเมตร เพื่อรองรับการใช้รถเข็นแล้ว ยังแนะนำให้มีการแบ่งพื้นที่โซนห้องน้ำเพื่อความปลอดภัยในการใช้งาน

– พื้นที่โซนแห้ง เลือกใช้อ่างล้างหน้าแบบแขวนผนังที่สามารถรองรับน้ำหนักการเท้าแขนของผู้สูงอายุ หรือเลือกอ่างแบบฝังครึ่งเคาน์เตอร์ เพื่อให้มีพื้นที่ใต้อ่างสะดวกต่อการใช้งานของรถเข็น ก๊อกน้ำควรเป็นแบบก้านโยก หรือก้านปัด ส่วนโถสุขภัณฑ์ควรเป็นแบบนั่งราบ มีระดับความสูงให้เหมาะสม ให้ลุกนั่งง่าย เท้าไม่ลอย และติดตั้งราวจับบริเวณข้างโถสุขภัณฑ์

– พื้นที่โซนเปียก ที่นั่งอาบน้ำที่มีความแข็งแรง ขนาดและความสูงเหมาะกับผู้สูงอายุ โดยฝักบัวควรติดตั้งอยู่บริเวณด้านข้างของที่นั่ง ก้านฝักบัวสามารถปรับระดับความสูงได้ เลือกใช้วาล์วเปิด-ปิดน้ำ ที่สามารถคุมอุณหภูมิได้ ติดตั้งราวจับบริเวณพื้นที่อาบน้ำ ที่สำคัญควรใช้กระเบื้องปูพื้นที่มีค่าความฝืดตั้งแต่ R10 ขึ้นไป เพื่อป้องกันการลื่นล้ม รวมไปถึงการติดตั้งราวจับโดยเฉพาะพื้นที่อาบน้ำ

หากห้องนอนผู้สูงอายุอยู่ชั้นบน อาจทำให้ปวดเข่าเวลาขึ้น-ลงบันได หรืออาจสะดุดพลัดตกจากบันได ดังนั้นบ้านผู้สูงอายุจึงควรปรับบันไดให้มีความกว้างที่เหมาะสม ลูกตั้งบันไดสูงไม่เกิน 15 เซนติเมตร ลูกนอนกว้างอย่างน้อย 30 เซนติเมตร

จมูกบันไดมีสีแตกต่างจากพื้นผิวของบันไดเพื่อให้สังเกตเห็นความแตกต่างของบันไดชัดเจน ควรมีราวบันไดทั้ง 2 ข้าง ในระยะ 80 เซนติเมตรจากพื้น และมีแสงสว่างให้เพียงพอ

นอกจากนี้ยังแนะนำให้ติดตั้ง “ลิฟต์บันได” เพื่อช่วยอำนวยความสะดวกให้กับผู้สูงอายุ

ทางเข้าบ้านและบริเวณสวน พื้นทางเดินควรเรียบ มีที่นั่งสำหรับชมธรรมชาติเป็นระยะ ที่นั่งพักควรมีราวจับ หรือเท้าแขน เพื่อช่วยในการพยุงตัวลุกได้สะดวก

ในกรณีที่มีทางลาดเข้าบ้าน ควรมีความชัน ไม่เกิน 1:12 มีพื้นที่ว่างหน้าทางลาดไม่น้อยกว่า 150 เซนติเมตร ใช้วัสดุพื้นผิวไม่ลื่น มีขอบกั้นและราวจับตลอดแนวทางลาด สำหรับความกว้างทางเดินควรกว้างอย่างน้อย 90 เซนติเมตร เพื่อรองรับการใช้รถเข็น

นอกจากนี้ หากผู้สูงอายุชอบการทำสวน ควรเลือกการปลูกในกระบะที่ระยะความสูงประมาณ 60-80 เซนติเมตร หรือปลูกต้นไม้แบบสวนแนวตั้ง

สำหรับผู้สูงอายุที่อยู่เพียงลำพัง หรือต้องได้รับการดูแลเป็นพิเศษ บางครั้งการปรับปรุงบ้านเพื่ออยู่อาศัยเองอาจไม่เหมาะนัก อีกหนึ่งทางเลือกคือ บ้านผู้สูงอายุของหน่วยงานรัฐหรือของเอกชน โดยขอแนะนำเฉพาะบ้านผู้สูงอายุของหน่วยงานรัฐ ดังนี้

1) ประเภทเสียค่าบริการแบบหอพัก แบ่งออกเป็นห้องเดี่ยว เสียค่าบริการคนละ 1,500 บาทต่อเดือน และห้องคู่เดือนละ 2,000 บาท มีบริการทั้งหมด 40 ห้อง

2) ประเภทพิเศษ (บังกะโล) เป็นบ้านเดี่ยวที่ปลูกสร้างตามแบบแปลนที่กำหนดในที่ดินของศูนย์พัฒนาฯ โดยผู้ปลูกสร้างสามารถพักอาศัยอยู่ได้จนถึงแก่กรรม

– ค่าบำรุงแรกเข้า เป็นเงิน 300,000 บาท เพื่อนำเงินดังกล่าวมาใช้ในการปรับปรุงซ่อมแซมบังกะโลที่จะเข้าพัก

– ค่าบริการรายเดือนกรณีพักคนเดียว เดือนละ 1,500 บาท และในกรณีเข้าพัก 2 คน เช่น คู่สามีภรรยา หรือพี่น้องเพศเดียวกัน เดือนละ 2,000 บาท

– ค่าน้ำประปา เดือนละ 100 บาทต่อคน และค่าไฟฟ้าคิดค่าใฃ้จ่ายตามจริง

การเคหะแห่งชาติ เปิดโอกาสให้บุตรหลานมีโอกาสได้เป็นเจ้าของที่อยู่อาศัยเพื่อดูแลบุพการี และผู้สูงอายุ หรือสำหรับผู้เตรียมพร้อมก่อนเข้าสู่วัยเกษียณ โดยได้จัดทำบ้านเคหะกตัญญูเป็นโครงการนำร่องประเดิมที่โครงการคลองหลวง 1 ถนนเลียบคลอง 4 จังหวัดปทุมธานี แบ่งออกเป็น 2 ระยะ

– เฟสแรกเป็นบ้านแฝดชั้นเดียว และ 2 ชั้น ปัจจุบันเปิดขายแล้ว โดยโครงการนี้เน้นสำหรับลูกที่ซื้อให้พ่อแม่อยู่อาศัย หรือจะอาศัยอยู่ร่วมกับพ่อแม่ รวมทั้งสำหรับคนที่ต้องเตรียมพร้อมเข้าสู่วัยชรา จำนวน 192 ยูนิต ราคาขาย 2.33-3.34 ล้านบาท

– เฟสสองจะเป็นอาคารชุด 4 ชั้น จำนวน 168 ยูนิต ยังไม่กำหนดช่วงเปิดขาย

การออกแบบภายในโครงการจะเน้นพื้นที่สีเขียว พื้นที่หรืออาคารสันทนาการ สระว่ายน้ำ ห้องฟิตเนส ห้องปฐมพยาบาล ห้อง CCTV รั้วสูง 2 เมตร และเพิ่มรั้วโปร่งอีก 1 เมตร มีพนักงานรักษาความปลอดภัย 24 ชั่วโมง และที่สำคัญจะมีการติดตั้งเทเลเฮลท์หรือเครื่องขอความช่วยเหลือไว้ 2 จุด คือในห้องน้ำและห้องนอน ซึ่งหากผู้อยู่อาศัยมีปัญหาก็สามารถกดปุ่มเพื่อส่งสัญญาณขอความช่วยเหลือมายังส่วนกลาง

ขณะเดียวกัน โครงการได้ทำความร่วมมือกับสถานพยาบาลในพื้นที่ใกล้เคียงเพื่อรักษาพยาบาล ขณะที่ค่าใช้จ่ายส่วนกลางในโครงการอยู่ที่ประมาณ 2,000-3,000 บาทต่อเดือน

กรุงเทพมหานคร เตรียมก่อสร้างบ้านผู้สูงอายุแห่งใหม่ บนที่ดินเนื้อที่รวม 32-1-16 ไร่ ตั้งอยู่บริเวณบึงสะแกงาม แขวงทรายกองดินใต้ เขตคลองสามวา กรุงเทพฯ เดินทางสะดวกด้วยถนนมิตรไมตรี ออกสู่เขตหนองจอก หรือเส้นทางถนนนิมิตใหม่ ออกสู่เขตมีนบุรีได้ ห่างจากโรงพยาบาลเวชการุณย์รัศมิ์ 12 กิโลเมตร และห่างจากศูนย์บริการสาธารณสุข 64 สาขาทรายกองดินใต้ 3 กิโลเมตร

แนวความคิดในการวางผัง แบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 ส่วน ประกอบด้วย ส่วนสาธารณะ ได้แก่ อาคารศูนย์บริการสาธารณสุข และลานจอดรถยนต์ ส่วนกึ่งสาธารณะ ได้แก่ อาคารอำนวยการและอาคารฝึกอาชีพ อาคารศูนย์อาหาร สวนสุขภาพ อาคารกายภาพบำบัด ธาราบำบัด และส่วนที่พักอาศัย ได้แก่ บ้านพักอาศัย อาคารบริการและพักอาศัยเจ้าหน้าที่ และอาคารกิจกรรม

สำหรับพื้นที่สำคัญคือบ้านพักอาศัย เบื้องต้นได้ออกแบบบ้านพักใน 2 ลักษณะ คือ

– Type A สามารถเข้าพักได้ 8 คน บ้านพัก 1 หลัง พื้นที่ 105 ตารางเมตร (ห้องละ 52.5 ตารางเมตร) โดย 1 หลัง แบ่งเป็น 2 ห้องใหญ่ นอนได้ห้องละ 4 คน ห้องน้ำ 1 ห้อง มีสิ่งอำนวยความสะดวก ได้แก่ เตียงนอน, ตู้เสื้อผ้า, โต๊ะ, เก้าอี้, เครื่องปรับอากาศ และอุปกรณ์ราวจับภายในห้องน้ำ

– Type B สามารถพักได้ 14 คน บ้านพัก 1 หลัง พื้นที่ 275 ตารางเมตร (ห้องละ 40 ตารางเมตร) โดย 1 หลัง แบ่งเป็น 7 ห้องใหญ่ นอนได้ห้องละ 2 คน ห้องน้ำ 1 ห้อง มีสิ่งอำนวยความสะดวก ได้แก่ เตียงนอน, ตู้เสื้อผ้า, โต๊ะ, เก้าอี้, เครื่องปรับอากาศ และอุปกรณ์ราวจับภายในห้องน้า

แผนการก่อสร้างเฟส 1 จะเริ่มดำเนินการปรับภูมิทัศน์โดยรอบ ก่อสร้างอาคารศูนย์อาหารเพื่อใช้เป็นศูนย์อาหาร อาคารอำนวยการและศูนย์ฝึกอาชีพชั่วคราว ก่อสร้างบ้านพัก TYPE A ทำคันดินและคูน้ำรอบโครงการ ขุดบ่อน้ำ ก่อสร้างถนนทางเข้าโครงการ ปลูกต้นไม้เพื่อเป็นแนวรั้วโครงการ ระบบไฟฟ้าแสงสว่าง ระบบสุขาภิบาล

แผนการก่อสร้างเฟส 2 ดำเนินการก่อสร้างบ้านพัก TYPE A เพิ่มเติม ก่อสร้างบ้านพัก TYPE B ก่อสร้างอาคารกิจกรรม ก่อสร้างอาคารบริการและพักอาศัยเจ้าหน้าที่ ก่อสร้างอาคารอำนวยการและอาคารฝึกอาชีพ ก่อสร้างอาคารกายภาพบำบัด/ธาราบำบัด ก่อสร้างอาคารศูนย์บริการสาธารณสุข ปรับภูมิทัศน์โครงการ สร้างลานจอดรถ

โครงการนี้คาดว่าเฟสที่ 1 จะแล้วเสร็จในปี 2565 จากนั้นกรุงเทพมหานครจะเร่งดำเนินการก่อสร้างในส่วนที่เหลือให้ครบถ้วนโดยเร็ว

บ้านคือพื้นที่สำคัญที่ควรใส่ใจในการปรับให้สมาชิกในครอบครัวทุกเพศทุกวัยสามารถใช้ชีวิตร่วมกันได้อย่างมีความสุข การปรับแบบบ้านให้เหมาะกับผู้สูงอายุจึงต้องคำนึงถึงลักษณะทางกายภาพและสมรรถภาพทางร่างกายในการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ของผู้สูงอายุด้วย